«Ես` բացարձակապես անհավատ մարդս, դարձել եմ խորապես հոգևոր մարդ»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԱ ԱՐՄՅԱՆՍԿԱՅԱՆ (Ալիսա Սարկիսովա), ով ապրում է Թբիլիսիում և գրում բանաստեղծություններ` հիմնականում հոգևոր թեմաներով: Նա հոգևոր աշխարհի հետ հաղորդակցվելու իր յուրօրինակ բանաձևերն ունի, դեպի վերասլաց աշխարհները տանող իր ճանապարհները, որոնք, ըստ նրա, բաց են բոլոր նրանց առջև, ովքեր անկեղծ սրտով և մաքուր հոգով պատրաստ են հաղորդակցվելու Բարձրյալի հետ, հասկանալու նրա պատգամները և հասկացվելու նրա կողմից:
Մեր զրույցը բանաստեղծուհու հետ այս թեմաների շուրջ է և հայ ժողովրդի ու հայոց պետականության լուսավոր ապագայի հանդեպ նրա ունեցած հավատի տիրույթներում:

«ԻՄ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ԱՇԽԱՐՀԻԿ ԱՂՈԹՔՆԵՐ ԵՆ՝ ԳՐՎԱԾ ՀՈԳՈՎ, ԱՐՑՈՒՆՔՈՎ, ՄԵԾ ՍԻՐՈՎ»

-Տիկին Ալեքսանդրա, խոսենք Ձեր հավատի, հոգևոր կյանքի մասին:
-Ես մկրտվել եմ ռուսական ուղղափառ եկեղեցում: Շատ ուշ եմ եկել հոգևոր աշխարհ: Մեր ընտանիքում ոչ ոք մկրտված չի եղել: Այդպիսի ժամանակներ են եղել: Մի առիթով մտել եմ ռուսական տաճար և այլևս չեմ կարողացել նրանից կտրվել: Երկու հոգևոր հայր եմ ունեցել: Մեկը եղել է հոգևորական` շատ խիստ օրենքների հետևորդ, մյուսի մասին միշտ ասում եմ, որ նա պարզապես աշխարհիկ հոգևորական էր: Ես` բացարձակապես անհավատ մարդս, նրանց շնորհիվ հրաշալի դպրոց եմ անցել ու դարձել խորապես հոգևոր մարդ:
-Ինչո՞ւ Դուք չեք ընտրել հայկական եկեղեցին:
-Այդպես ստացվել է պարզապես: Իմ մկրտությունը հայկական եկեղեցում չի կատարվել, բայց ես շատ եմ սիրում իմ ժողովրդին:
-Պատմեք, խնդրեմ, Ձեր գրական ստեղծագործությունների մասին:
-Ես պոեզիայի ժանրում եմ ստեղծագործում: ՈՒնեմ տպագրված երկու գիրք: Երրորդը պատրաստվում է տպագրության: Չորրորդը միայն նշումների տեսքով է, այն կլինի սաղմոսագիրք: Տպագրված գրքերս հոգևոր բովանդակությամբ են: Առաջինը գրված է ուղղափառների, երկրորդը` առաքելականների համար: Երրորդում ես հանդես եմ գալիս իբրև կին: Այս գիրքը լիրիկական բանաստեղծություններից է բաղկացած: Իմ բանաստեղծությունները աշխարհիկ աղոթքներ են` գրված հոգով, արցունքներով, մեծ սիրով: Ես, համենայն դեպս, ձգտել եմ այդպես գրել: Ես տանն ունեմ սրբապատկերներ` աշխարհի բոլոր անկյուններից հավաքած: Եվ երբ սկսում եմ աղոթել, նրանք պարզապես անուշահոտություն են տարածում, բուրում են: Ես գործնականում ստանում եմ իմ բոլոր աղոթքների, իմ բոլոր խնդրանքների պատասխանը:

«ԵՍ ԳՐՈՒՄ ԵՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄԱՍԻՆ՝ ՈՐՊԵՍ ԾՈՎԻՑ ԾՈՎ ՁԳՎՈՂ ԵՐԿՐԻ»

-Ասում եք, որ հոգով հայուհի եք: Կոնկրետ ինչպե՞ս է այդ հատկանիշն արտահայտվում:
-Նախ և առաջ դա արտահայտվում է իմ մեծ սիրո մեջ` հանդեպ հայ ազգը: Այդ սիրո արտահայտությունն է իմ գրական կեղծանունը` Ալեքսանդրա Արմյանսկայա: Դա լավագույնս արտահայտվում է իմ գրքով, որ վերնագրված է «Աղոթքներ. Թող հնարավորինս շուտ գա այդ օրը»: Իմ ամենասիրելի աղոթքներից է գրքի վերնագիր դարձած` «Թող հնարավորինս շուտ գա այդ օրը» աղոթքը:
-Ինչպիսի՞ օրվա մասին եք երազում:
-Երազում եմ, որ բարօրությունը տիրի մեզանում, որ երկնային տիրուհին իր սուրբ հոգով հովանավորի հայկական ընտանիքները և բոլոր քրիստոնյաներին: Աստվածային օրհնությունը հրաշք է: Ես գրում եմ Հայաստանի մասին` որպես ծովից ծով ձգվող երկրի: Եվ ես գիտեմ, որ դա իրականություն է դառնալու: Միանշանա՛կ: Ես այնքան հստակ եմ տեսել այդ նշանը, որ կասկած չունեմ:
-Թբիլիսիում ունե՞ք համախոհներ մտավորականների շրջանում:
-Համախոհները քաղաքականության մեջ են լինում: Բայց զուտ հոգևոր պլանում, իհարկե, կան ինձ հասկացող, ինձ հետ ներդաշնակ մտածող մարդիկ: Եվ նրանք շատ են: Թբիլիսիում բոլորն են աղոթում: Այնտեղ շատ եկեղեցիներ կան, որոնք շաբաթ, կիրակի օրերին լեփ-լեցուն են մարդկանցով: Ոչ թե խնձոր, այլ ասեղ գցելու տեղ չկա: Եվ յուրաքանչյուր ընտանիքում ինչ-որ մեկն անպայման պաս է պահում:
-Հայկական եկեղեցիներում այդպես չե՞ք զգում հոգևոր շունչը:
-Հայկական եկեղեցիներն ինձ շատ են դուր գալիս, բայց պիտի ասեմ, որ սրբապատկերագրությունը հայերի մոտ քիչ է զարգացած: Թեև Աստված մեզ լսում է նաև առանց սրբապատկերների առկայության: Լսում է ամենուր` օդում, ջրի տակ, այլուր: Միայն պետք է դիմել նրան, և նա իր պահապան հրեշտակին կուղարկի:
-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ այդքան հոգևոր մարդ լինելով, հոգևոր թեմաներով երկու գիրք տպագրելուց հետո անդրադարձաք լիրիկական թեմաներին, կանացի զգացմունքներին:
-Կինը, այնուամենայնիվ, կին է մնում` միշտ և ամենուր: Բայց չորրորդ գիրքը ևս հոգևոր թեմաներին է անդրադառնում: Իմ հոգևոր հայրն ինձ ասել է, որ սաղմոսագիրք պետք է կարդալ կա՛մ գիշերը` ժամը 00:00-ին, կա՛մ առավոտյան` ժամը 04:00-ին: Որովհետև 00:00-00:20-ին և 04:00-04:20-ին բացվում է երկինքը, և արդեն չկա ոչ մի խոչընդոտ Աստծո հետ հաղորդակցվելու համար: Այդ ժամին սաղմոսներ կարդալով` դու խնդրում ես Աստծուց քո սրտի ուզածը, և այն կատարվում է: Իմ տանը կա աննման մի սրբապատկեր` Մայր Աստվածածնի կազանյան սրբապատկերը: Ես հոգևոր բարձր դասից ունեմ թույլտվություն` բազմացնելու և նվիրելու այդ սրբապատկերը մարդկանց: Երբ աղոթում եմ նրա առաջ, նա կկոցում է աչքերը, փոխում է դեմքի գույնը, ժպտում է: Եվ ինչ էլ որ խնդրեմ նրանից, եթե նա որևէ արձագանք է տալիս, ուրեմն խնդրանքն անպայման կկատարվի:
-Առավել շատ ի՞նչ եք խնդրում նրանից` անձնակա՞ն, ազգայի՞ն, թե՞ համամարդկային ուրախություններ:
-Ես խնդրում եմ բոլորի համար: Ինչ և ում համար էլ խնդրել եմ, ստացել եմ խնդրածս:
-Մասնավոր մի օրինակով կարո՞ղ եք հաստատել Ձեր կազանյան սրբապատկերի զորության և բարեհաճության փաստը:
-Կարող եմ, իհարկե: Մեր հարևանությամբ ապրում էր վրացի մի մարդ` Բաչուկի անունով: Նրան Թբիլիսի բերեցին Ռոստովից` շատ ծանր վիճակում: Քաղցկեղ, մեթաստազներ, անհուսալի վիճակ: Որևէ վիրաբույժ հանձն չառավ նրան վիրահատել. դա անիմաստ, անհնարին բան էր: Հետազոտվել էր այդ մարդը տարբեր բժիշկների մոտ, տարբեր երկրներում: Բոլորը միաբերան ասում էին, որ նրան օգնելն անկարելի է, ընդամենը պետք է արհեստական սնուցման անցնել և սպասել մոտալուտ մահվանը: Ես հանդիպեցի նրա քրոջը` Մարինային, ով շատ ընկճված էր: Արցունքներն աչքերին` պատմում էր եղբոր տանջանքների մասին: Ես նրան առաջարկեցի աղոթել իմ սրբապատկերի առաջ: Նա թերահավատորեն առարկեց` ասելով, որ այլևս ոչինչ չի օգնի եղբորը: Ես պնդեցի, և մենք սկսեցինք աղոթել: Ես երկար աղոթեցի, թեև առհասարակ սրբապատկերի արձագանքն այդքան չէր ուշանում: Հետո տեսա, որ Տիրամայրը կկոցեց աչքերը: Մարինային վստահեցրի, որ եղբայրն ապաքինվելու է: Մարինան կրկին չհավատաց ու նայեց ինձ` որպես ոչ ադեկվատ մարդու: Ես պնդեցի, որ հավատա ինձ ու ինքն էլ շարունակի հավատով աղոթել: Մարինան աղոթեց ու հանկարծ զարմանքով ասաց, որ Տիրամայրն իրեն աչքով նշան է արել: Մոտ մեկ շաբաթ անց նրանք գտան հարյուրամյա էզոթերիկ մի հոգևորականի, բերեցին Բաչուկիի մոտ, և երեք շաբաթից հիվանդը ոտքի կանգնեց: Երբ նրան մեկ-մեկուկես ամսից կրկին հետազոտեցին բժիկները, տեսան, որ ոչ մի մեթաստազ, ոչ մի ուռուցք պարզապես գոյություն չունի այդ մարդու մարմնում: Սա ֆանտաստիկա է, բայց պատահել է իրական կյանքում:

«ՍՐԲԱՊԱՏԿԵՐԸ ՊԱՐԶԱՊԵՍ ԽՈՍՈՒՄ Է ԻՆՁ ՀԵՏ»

-Երբ խոսում եք Հայաստանի լուսավոր ապագայի, մեր ժողովրդի բարօրության հեռանկարի մասին, կրկի՞ն կազանյան սրբապատկերի նշանների վրա եք հիմնվում:
-Այո՛: Ես խնդրել եմ նրան, և նա ցույց է տվել իր նշանը: Երբ գրում էի իմ երկրորդ գիրքը` «Աղոթքները», շուրջս անուշահոտություն էր սփռվել: Ես չեմ ասում, թե այդ լուսավոր ապագան, այդ բարօրությունը վաղը կամ մեկ տարի հետո է գալու: Դա ես և Դուք, անգամ մեր երեխաները չենք տեսնի: Բայց որ այդ օրը գալու է, կասկած չի կարող լինել: Սրբապատկերը պարզապես խոսում է ինձ հետ, և նա ինձ ցույց է տվել այդ նշանը:
-Հաճա՞խ եք լինում Հայաստանում:
-Շատ հաճախ չի ստացվում: Մեկ տարի առաջ էի եղել Երևանում: Հիմա էլ եկել եմ` Էդուարդ Եդիկիսելովի` հայկական տեխնոլոգիական ակադեմիայի առաջին փոխնախագահի, Թբիլիսցիների միջազգային ակումբի նախագահի հրավերով` իմ բանաստեղծությունները ներկայացնելու նպատակով: Կարդացի բանաստեղծություններս, կարծում եմ` հավանեցին մարդիկ: Ներկայում նպատակ ունեմ «Աղոթքներ. Թող հնարավորինս շուտ գա այդ օրը» ժողովածուս թարգմանել ու հրատարակել հայերեն: Առայժմ այդ հարցը մնում է առկախ:
-Մեկ տարվա ընթացքում ինչ-որ փոփոխություն նկատե՞լ եք մեր քաղաքում:
-Փոփոխություններն անընդհատ են և ամենուր. ոչ միայն Երևանն է ամեն տեսնելուցս նորովի ներկայանում ինձ, այլև Հայաստանի բոլոր այն տարածքները, որոնցում հասցնում եմ լինել: Եվ բացի այն, որ ես լինում եմ այստեղ ֆիզիկապես, նաև ինտերնետով եմ ամեն օր հետևում Հայաստանի, Երևանի կյանքին:
-Կարո՞ղ եք պատմել Վրաստանի մշակութային կյանքի մասին: Ի՞նչ մշակութային հետաքրքրություններ ունի վրաց ժողովուրդը:
-Վրաստանում էլ, ինչպես այլ տեղերում, մեծ ազդեցություն ունի մարդկանց վրա հեռուստատեսությունը: Ինձ զայրացնում է, որ հեռուստատեսությամբ մշտապես ցուցադրվում են դաժան ֆիլմեր, անմարդկային փոխհարաբերություններ, սպանություններ: Եվ վրացի ժողովուրդը այս ամենի ականատեսն է, կրում է դրա ազդեցությունն իր վրա: Նույնիսկ մուլտֆիլմերն են ագրեսիվ, մի բան, որ պարզապես անթույլատրելի է: Երեխաներին ի՞նչ արժեքներով են դաստիարակում: Բայց կրկնում եմ, դա ոչ թե զուտ վրացական իրողություն է, այլ բոլոր ազգերին, բոլոր հասարակություններին բնորոշ մի բան: Իմ սերունդը բոլորովին այլ արժեքներով է դաստիարակվել, ավելի բարեբեր, ավելի մեղմ հենքի վրա: Իհարկե, այսօրվա երիտասարդությունն էլ իր առավելություններն ունի մեր համեմատությամբ: Նրանք հրաշալի գլուխ են հանում համակարգչից, տեխնիկայից: Դա ես գիտեմ հենց իմ երեխաների օրինակով: Այն, ինչ նրանք են անում համակարգչով, մեզ համար անհաղթահարելի բան է: Բայց ես հատկապես դժգոհ եմ հեռուստատեսությունից: Առհասարակ պետք է քիչ նայել հեռուստացույց: Դրանից միայն ագրեսիա է հորդում: Չարը չափազանց հզոր է հիմա երկրի վրա: Նա իրեն սպասարկողների մի հսկայական բանակ ունի: Բայց թող ոչ ոք չմտածի, որ նրա մոտ ամեն բան կարգին է: Որպեսզի հաղթահարենք այդ անմաքուր ուժի սպառնալիքները, պետք է գոնե տարին մեկ անգամ հրավիրենք հոգևորականի` օրհնելու մեր բնակարանները, աղոթենք: Մի աղոթք կա, որն ուղղվում է Տիրամորը` «Սովորեցրու ինձ ավելի շատ լռել»: Սա հրաշալի, կարևոր աղոթք է: Լինում են դեպքեր, երբ ասում ես մի բան, կեղտոտում ես բերանդ և ստանում համապատասխան արձագանք: Այդ պատճառով էլ ուղղակի պետք է լռել: Հաճախ լռությունը փրկություն է:
-Ինչպե՞ս են հայերն իրենց զգում Վրաստանում, Թբիլիսիում, որտեղ ապրում եք Դուք: Տարաձայնություններ լինո՞ւմ են երկու ազգությունների ներկայացուցիչների միջև:
-Ես առանձնապես լուրջ կոնֆլիկտներ մեր երկու ժողովուրդների ներկայացուցիչների միջև չեմ նկատել:
-Վրաց-ռուսական սրված հարաբերություններն է՞լ չեն ազդել հայերի և վրացիների փոխհարաբերությունների վրա: Չէ՞ որ Հայաստանում, համենայն դեպս պետական մակարդակով, տարվում է ռուսամետ քաղաքականություն, որը, մեղմ ասած, անընդունելի է վրացական պետության համար:
-Ես այդպիսի բան չեմ նկատել: Գոնե իմ շրջապատում մարդիկ շատ հանգիստ են վերաբերվում այդ հարցերին: Եթե նույնիսկ ինչ-ինչ անցանկալի երևույթներ առկա են հայ-վրացական հարաբերություններում, հարկավոր է համակերպվել դրանց հետ: Ո՞Ւր պիտի փախչես դրանից, փախչելու տեղ չկա:
-Հայաստան տեղափոխվելու նպատակ երբեք չե՞ք ունեցել:
-Դե՜, ինչպե՞ս ասեմ: Գուցե լեզվական պատնեշն է խանգարում, գուցե այլ բան:
-Հայաստանում քիչ չեն ռուսախոս հայերը: Մի՞թե դա պատճառ է:
-Եթե ես ունենամ Հայաստան տեղափոխվելու հնարավորություն, հաճույքով կգամ ու կապրեմ: Հայաստանում գտնվելով` ավելի արդյունավետ եմ աշխատում, ավելի շատ եմ գրում, քան այնտեղ` իմ տանը: Որովհետև տանը կենցաղն իմ ուժերը քամում է: Իսկ Հայաստանում ես լիարժեք ստեղծագործական վիճակում եմ լինում: Այս երկրում ամբողջ մթնոլորտն է այդպիսին` ստեղծագործական:
-Հայ գրողների, Հայաստանի գրողների միության հետ առնչություններ ունե՞ք:
-Ո՛չ, թեև շատ կցանկանայի կապ հաստատել նրանց հետ, գնալ նրանց մոտ, բայց ամեն անգամ ինչ-որ բան խանգարում է: Այս անգամ էլ չստացվեց: Գուցե հաջորդ այցելությանս ժամանակ լուծեմ այդ հարցը: Ես Վրաստանում էլ գրական ընկերությունների հետ կապեր չունեմ, որևէ խմբի անդամ չեմ: Պարզապես շփվում եմ նրանց հետ: Այդքանը միայն: Այնտեղ հիմնականում գրում են քաղաքական թեմաներով: Դա ասես ցավ լինի, խոց, հասկանո՞ւմ եք: Եվ ամեն մեկն իր մտածողությունն ունի: Մեկը իշխանամետ է, մյուսը` ընդդիմադիր: Հասկանալի չէ, թե որտեղից են աճում «սնկերը», ով ինչ ունի մտքին: Այս ամբողջ խառնաշփոթից մի ելք կա` աղոթել և հավատալ, որ աղոթքներդ տեղ կհասնեն:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ